దోర్బల బాలశేఖర శర్మ :

కుక్క మనిషిని కరిచే దుస్థితి ఎందు కు వస్తున్నది? దాని బతుకు తెరువును నాశనం చేస్తున్నది మనం కాదా? మనిషి కుక్కను కరిస్తే వార్త అయినప్పుడు అదే మనిషి మూలంగా కుక్కలు దిక్కులేనివి అవుతున్నాయి కదా! విచ్చలవిడిగా ఒక్క ఎముక కోసమో, విస్తరిలోని కొద్ది ఆహారం కోసమో అవి కొట్టుకొని చచ్చే దృశ్యాలు సహజమైనాయి.

చివరకు కాళ్ళు విరిగి, రోగాలు వచ్చి, పిచ్చెత్తి, దుర్మార్గంగా, క్రూరమృగాల వలె శిశువుల నుంచి ఒంటరి పెద్దల వరకూ అవి దాడులు చేసే ఆటవిక పర్యవసానంలోకి సమాజం చేరుకున్నది. ఈ రకంగా కుక్కల జీవన విధ్వంసం ఇంకెంత పెద్ద వార్త కావాలి! కుక్క బతుకును ఏ మనిషీ కోరుకోడు. ఆ పుట్టుకే పెద్ద శాపం అంటాడు. చాలామంది వాటి అరుపులనే తట్టుకోలేరు. విదేశీ పెంపుడు కుక్కపిల్లల్ని హత్తుకునే వారు సైతం దేశీయ వీధికుక్కలను సహించలేకున్నారు.

‘అరిచే కుక్క కరవదు, కరిచే కుక్క అరవదని’ తెలిసినా కర్రలు పట్టుకొని వాటి వెంట పరుగెడతారు. అయినా సరే, అవి మనుషుల పట్లనే అచంచలమైన విశ్వాసాన్నే చూపుతాయి. నగరాలు, పెద్ద పట్టణాలలో అపార్ట్‌మెంట్ సంస్కృతి వచ్చాక వాటికి తిండి పెట్టే ఇండిపెండెంట్ ఇండ్లు కరువయ్యాయన్నది నిజం. పట్టణ భారతదేశంలో ప్రజలలో వీధికుక్కలపట్ల సహనాన్ని పునరుద్ధరించ వలసిన అవసరం చాలా కనిపిస్తున్నది. 

ప్రతిరోజు ఉదయం 6 గంటలకు, మణిబెన్ అనే ఒక మహిళ తన ఇంటినుండి బయటకు వచ్చేప్పుడు ఒక చేతిలో ఓ పెద్ద బకెట్, మరో చేతిలో ఒక స్టీల్ టబ్‌ను తెస్తుం ది. ఆమె రావడం ఆలస్యం ఆ వీధిలోని కనీసం 10 నుండి 15 కుక్కలు తోకలు ఊపు తూ, తడి ముక్కులతో ఆమెకు స్వాగతం పలుకుతాయి. ఇది ఏదో ఒకరోజు దృశ్యం కాదు. తాను ఉదయం వాకింగ్‌కు వచ్చే ప్రతిరోజు ఇలాగే జరుగుతుంది.

ఆ బకెట్, టబ్ లలో వాటికి కావలసిన ఆహారం, నీళ్ళు వుం టాయి. అహ్మదాబాద్‌లోని ఉస్మాన్‌పురా పరిసరాల్లో ఉదయం నడక (వాకింగ్) చేసేవారికి మణిబెన్ ఈ రోజువారీ కార్యక్రమం గురించి చెప్పవలసిన పని లేదు. ఆమె ఒక్కరోజు కూడా మిస్ కాకుండా తనదైన ఈ కార్యాన్ని గత చాలాకాలంగా నిర్వర్తిస్తున్నది. నమ్మశక్యం కాని నిజమే. దేశంలో అక్కడక్కడా మణిబెన్ లాంటివారు ఇంకా లేకపోలేదు. 

సంరక్షణ ఉద్యమస్థాయికి చేరాలి

మిగిలిన సాధు జంతువుల విషయమెలా ఉన్నా ప్రత్యేకించి వీధి శునకాల పట్ల జీవన ప్రేమను ఆచరణలో పెట్టవలసిన సమయం వచ్చింది. చాలా భారతీయ నగరాల మాదిరిగానే, అహ్మదాబాద్ కూడా ‘స్మార్ట్’ సిటీగా మారాలనే క్రమంలో బహిరంగ స్థలాలు, పెద్ద వ్యవసాయ భూములు, వేలాది చెట్లను మింగేసిన కాంక్రీట్ అడవిగా మారింది. కానీ, కొన్ని పట్టణ ప్రదేశాలలో కొందరు మణిబెన్ వంటి బాధ్యత తెలిసిన పౌరులలో జంతువుల విలువ ఏమిటో తెలుస్తున్నది.

అటువంటి దయగల వ్యక్తులు వీధి జంతువులను సంరక్షించే ఉద్యమంలో భాగస్వాములవడం ఆనందకరం. నోరులేని జీవాలు అందులో మానవ జాతిపట్ల అత్యంత అధిక విశ్వాసంతో గుండెనిండా ప్రేమను మాత్రమే నింపుకున్న శునక జాతి తో ఏర్పడుతున్న అనారోగ్యకర దూరాన్ని తక్షణం సవరించుకోవలసి ఉంది. అయితే, ఈ సమస్య ఎవరో ఒక్కరు వ్యక్తిగత స్థాయి లో చేపడితే పరిష్కారమయ్యేది కాదు.

మనుషులకు, వీధి శునకాలకు మధ్య పెరుగుతున్న అవాంఛనీయ సంఘర్షణను సమ గ్ర ఆలోచనలు, కరుణపూరిత కార్యక్రమాలతో సమిష్టిగా పరిష్కరించాల్సి ఉంటుంది. కుక్కలు లేదా ఇతర జంతువులను మన నుంచి, మన పట్టణ జీవితాల నుంచి వేరుగా చూడలేం. ఈ వీధి జంతువులు నిరంతరం మానవ జోక్యం, కరుణను, ఆదరణను, జీవన పరిస్థితులను కోరుకుంటా యి.

వాటి సంక్షేమంలో మనం పోషించవలసిన పాత్రను ప్రతీ ఒక్కరూ గుర్తించాలి. నిరంతరం విస్తరిస్తున్న భారతీయ నగర జీవన విధానాలు వీధి కుక్కల సంక్షేమానికి అనేక, బహుముఖ సవాళ్లను కలిగిస్తున్నాయి. 2010- 2018 మధ్య భారతదేశం లో పట్టణీకరణ 2.4% రేటుతో పెరిగిందని, భారతదేశ జనాభాలో 34% మంది ప్రస్తు తం పట్టణాలు, నగరాల్లో నివసిస్తున్నారని అంచనాలు సూచిస్తున్నాయి.

భారతీయ నగరాల పెరుగుదల వన్యప్రాణులను ఎలా ప్రభావితం చేసిందన్నది కోల్పోతున్న జీవ వైవిధ్యమే చెబుతున్నది. కానీ, ప్రత్యేకించి వీధికుక్కల సంక్షేమంపై పట్టణీకరణ బహుముఖ ప్రభావాల గురించి జరగవలసినంత కనీస చర్చ కూడా జరగడం లేదు.

వాటికి ఆహారం వేసేవారు ఎక్కడ?

భారతదేశంలో దాదాపు 8 కోట్ల వీధికుక్కలు ఉన్నట్లు అంచనా. వీటిలో చాలావర కు ఆహారం కోసం మానవులపైనే ఆధార పడతాయి. కాబట్టే, దట్టమైన మానవ నివాసాలలోనే (కిక్కిరిసిన పట్టణాలు,  నగరాల్లో నే) వీటి సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంటున్నది. అయితే, మన దేశంలోని అనేక పట్టణ ప్రాం తాలు చాలావరకు ఈ జీవాలకు అనుకూలంగా లేవు.

ఒకప్పటి అంటే, యాంత్రీకరణ ఇంతగా వ్యాపించక ముందు భారతీయ ప్రజల జీవన విధానం ఇలాంటి పెంపుడు జంతువులకు మరీ ముఖ్యంగా విశ్వాసాన్ని ప్రాణసమానంగా భావించే శునకాల బతుకుతెరువుకు పూర్తి అనుకూలంగా ఉండేది. కానీ, ఈకాలం పరిస్థితులు వాటి సానుకూల జీవనానికి అడ్డంకిగానేకాక నరకంగా నూ తయారయ్యాయి.

విస్తరిస్తున్న నివాస ప్రాంతాల నిర్మాణాల కారణంగా తరచుగా కొత్త పట్టణ పరిధులలో ఎత్తయిన ప్రదేశా లు, పచ్చని ప్రాంతాలు, బహిరంగ స్థలాలు కనుమరుగవుతున్నాయి. ఫలితంగా వీధికుక్కలు స్థానభ్రంశం చెందడమో, మినహా యింపుకు లోను కావడమో జరుగుతున్నది.

ఇంకా ఏవైనా కొన్ని వీధి కుక్కలు మిగిలితే తరచుగా కాలనీలు, గేటెడ్ కమ్యూని టీల నుంచి తరిమివేతకు గురవుతున్నాయి. వడోదర, లక్నోలోని ‘హ్యూమన్ సొసైటీ ఇంటర్ నేషనల్’ (హెచ్‌ఎస్‌ఐ) బృందాలకు చాలామంది నివాసితులు “వీధి కుక్కలు అవాంఛనీయమైనవి. వ్యాధి వ్యాప్తి చేసేవి. ఆస్తినష్టాన్ని కలిగిస్తాయి” వంటి ఫిర్యాదులు వస్తున్నాయి. 

పరిష్కారం మన దగ్గర ఉంది!

మానవ--కుక్కల సంఘర్షణ కేసులు మన నగరాల్లో వీధికుక్కల వైరుధ్యాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయి. జంతు సం క్షేమ సంస్థలు కుక్కలను వేరే ప్రాంతానికి తరలించాలని కోరుతుంటాయి. ఇటువంటి పరి సరాల నుంచి వచ్చే ఫిర్యాదుల పర్యవసానా లు ఎక్కువ భాగం ఇలా శునకాలను స్థానభ్రంశానికిలోనుచేసేవే.

దీపావళి సందర్భంగా దేశవ్యాప్తంగా మనం చూసే వీధి కుక్కలు, మానవుల మధ్య ఘర్షణలను ఉదాహరణగా తీసుకుంటే పలు విషయాలు బోధ పడతాయి. 2022లో లక్నో, వడోదర, డెహ్రాడూన్, రిషికేశ్‌లలో హెచ్‌ఎస్‌ఐ ఇండియా వలంటీర్లు వీధి కుక్కలకు సురక్షితమైన దీపావళి సందర్భాన్ని నిర్ధారించే పనిని చేపట్టారు.

వారు పొరుగు ప్రాంతాల నివాసితులతో మాట్లాడి, పండుగ సమయంలో కుక్కలు, నివాసితులు ఇద్దరూ సురక్షితంగా ఉండేలా చూసుకోవడానికి ఏం చేయాలి, ఏం చేయకూడదు వంటివాటిని వివరిస్తూ పోస్టర్లను అతికించారు. వివిధ సంఘాల నుంచి వచ్చిన స్పందన అద్భుతంగా ఉంది. గతంలో పెద్ద శబ్దాలు, క్రాకర్ల భయంతో కుక్కలు దూకుడుగా ప్రవర్తించేవి.

వీధి కుక్కలు తినే, నిద్రించే ప్రదేశాలకు దూరంగా ఉన్న ప్రాంతాలలో క్రాకర్లు పేల్చారు. ఇలాంటి చర్యలతో వీధి కుక్కలకు కూడా మనతోపాటు నివసించే వీలు కలుగుతుంది. నిజానికి మనం కుక్కలతో ఎదుర్కొంటున్న సమస్య వాటిది కాదు. దానితో వాటికే సంబంధమూ లేదు. మనమే వాటికి సమస్య అయ్యాం కనుక, పరిష్కార బాధ్యతా మనదే అవుతుంది.