హెపటైటిస్ ప్రపంచవ్యాప్తంగా మిలియన్ల మందిని ప్రభావితం చేస్తుంది. కొన్నిసార్లు ప్రాణాంతకం కావచ్చు. హెపటైటిస్ గురించి పూర్తి అవగాహన, ముందస్తు నిర్ధారణ, సకాలంలో చికిత్స కాలేయ ఆరోగ్యాన్ని కాపాడటానికి అత్యవసరం.

హెపటైటిస్: కాలేయ ఆరోగ్యంపై - అవగాహన

హెపటైటిస్ రకాలు, వాటి లక్షణాలు

హెపటైటిస్ ప్రధానంగా ఐదు రకాలుగా ఉంటుంది: హెపటైటిస్ ఏ,బీ,సీ,డీ,ఈ. ప్రతి రకం వేర్వేరు వైరస్‌ల వల్ల వస్తుంది, మరియు విభిన్న మార్గాల్లో వ్యాపిస్తుంది.

1. హెపటైటిస్ ఏ (హెచ్‌ఏవీ)

వ్యాప్తి: ఇది ప్రధానంగా కలుషితమైన ఆహారం మరియు నీటి ద్వారా వ్యాపిస్తుంది. పరిశుభ్రత లోపించడం, ముఖ్యంగా సరిగా చేతులు కడుక్కోకపోవడం దీనికి ప్రధాన కారణం. కలుషితమైన చేపలు లేదా షెల్ ఫిష్ తినడం ద్వారా కూడా సంక్రమించవచ్చు.

లక్షణాలు: సాధారణంగా తేలికపాటి, స్వల్పకాలిక జ్వరం, అలసట, వాంతులు, ఆకలి లేకపోవడం, కడుపు నొప్పి, కీళ్ల నొప్పులు, మరియు కామెర్లు (చర్మం, కళ్ళు పసుపు రంగులోకి మారడం, ముదురు మూత్రం) వంటివి కనిపిస్తాయి. పిల్లలలో చాలాసార్లు లక్షణాలు కనిపించవు.

చికిత్స: సాధారణంగా ప్రత్యేక చికిత్స అవసరం లేదు. విశ్రాంతి, ద్రవాలు తీసుకోవడం,  ఉపశమనం కలిగించే మందులతో శరీరం దానంతటదే కోలుకుంటుంది.

నివారణ: పరిశుభ్రమైన ఆహారం, నీరు తీసుకోవడం, చేతులు శుభ్రంగా కడుక్కోవడం మరియు టీకా వేయించుకోవడం ద్వారా సమర్థవంతంగా నివారించవచ్చు.

2. హెపటైటిస్ బి (హెచ్‌బీవీ)

వ్యాప్తి: ఇది సోకిన వ్యక్తి రక్తం, వీర్యం మరియు ఇతర శరీర ద్రవాల ద్వారా వ్యాపిస్తుంది.

రక్తం ద్వారా: కలుషితమైన సూదులు, సిరంజిలను పంచుకోవడం (మాదకద్రవ్యాల వాడకం), అసురక్షిత రక్త మార్పిడి.

లైంగిక సంపర్కం: హెపటైటిస్ బి ఉన్న వ్యక్తితో అసురక్షిత లైంగిక సంపర్కం.

తల్లి నుండి బిడ్డకు: గర్భం సమయంలో లేదా ప్రసవం సమయంలో  తల్లి నుంచి బిడ్డకు సంక్రమించవచ్చు.

ఇతరాలు: పచ్చబొట్లు, శరీర కుట్లు, దంత చికిత్సలు, శస్త్రచికిత్సలలో సరిగా స్టెరిలైజ్ చేయని పరికరాల వాడకం.

లక్షణాలు: తీవ్రమైన (అక్యూట్) లేదా దీర్ఘకాలిక (క్రానిక్) రూపంలో ఉండవచ్చు.

అక్యూట్ హెపటైటిస్ బి: జ్వరం, అలసట, కడుపు నొప్పి, ఆకలి లేకపోవడం, వాంతులు, కామెర్లు వంటివి కనిపిస్తాయి. చాలా మందిలో ఇది పూర్తిగా నయమవుతుంది.

క్రానిక్ హెపటైటిస్ బి: దీర్ఘకాలికంగా శరీరంలో ఉండవచ్చు, తరచుగా ఎటువంటి లక్షణాలు కనిపించవు. అయితే, ఇది కాలేయానికి నెమ్మదిగా నష్టం కలిగిస్తుంది.

ప్రభావం: దీర్ఘకాలిక హెపటైటిస్ బి సిర్రోసిస్ (కాలేయం గట్టిపడటం) కాలేయ క్యాన్సర్‌కు దారితీస్తుంది. ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా కాలేయ క్యాన్సర్‌కు ప్రధాన కారణాలలో ఒకటి.

చికిత్స: తీవ్రమైన దశలో లక్షణాలకు చికిత్స చేస్తారు. దీర్ఘకాలిక హెపటైటిస్ బి కోసం యాంటీవైరల్ మందులు అందుబాటులో ఉన్నాయి, ఇవి వైరస్ వృద్ధిని నియంత్రించి, కాలేయ నష్టాన్ని తగ్గిస్తాయి.

నివారణ: టీకా అందుబాటులో ఉంది. చాలా ప్రభావవంతంగా పనిచేస్తుంది. పుట్టిన పిల్లలకు, హెపటైటిస్ బి వచ్చే ప్రమాదం ఉన్నవారికి టీకా సిఫార్సు చేయబడుతుంది. సురక్షితమైన లైంగిక పద్ధతులు పాటించడం, కలుషితమైన సూదులను పంచుకోకపోవడం ముఖ్యం.

3. హెపటైటిస్ సి (హెచ్‌సీవీ)

వ్యాప్తి: ప్రధానంగా సోకిన రక్తం ద్వారా వ్యాపిస్తుంది.

సూదులు పంచుకోవడం: మాదకద్రవ్యాల వాడకంలో కలుషితమైన సూదులు పంచుకోవడం ప్రధాన మార్గం.

రక్తమార్పిడి: 1992కి ముందు రక్తమార్పిడి పొందిన వారికి (ఆ తర్వాత రక్తాన్ని పరీక్షించడం ప్రారంభించారు కాబట్టి ప్రమాదం తక్కువ).

ఇతరాలు: పచ్చబొట్లు, శరీర కుట్లు, సరిగా స్టెరిలైజ్ చేయని వైద్య పరికరాలు, మరియు అరుదుగా లైంగిక సంపర్కం ద్వారా.

లక్షణాలు: తరచుగా ఎటువంటి లక్షణాలు లేకుండా చాలా సంవత్సరాలు ఉండవచ్చు, అందుకే దీనిని ‘సైలెం ట్ కిల్లర్‘ అని పిలుస్తారు. వైరస్ కాలేయంలో దీర్ఘకాలికం గా నివసిస్తుంది. అలసట, కీళ్ల నొప్పులు, చర్మంపై దద్దుర్లు,  తీవ్రమైన దశలో కాలేయ సమస్యలు తలెత్తవచ్చు.

ప్రభావం: దీర్ఘకాలిక హెపటైటిస్ సి కూడా సిర్రోసిస్ మరియు కాలేయ క్యాన్సర్కు దారితీస్తుంది.

చికిత్స: గతంలో కష్టమైన చికిత్స ఉన్నప్పటికీ,ఆధునిక డైరెక్ట్- ఆక్టింగ్ యాంటీవైరల్ (డీఏఏ) మందులతో చాలా మంది రోగులలో వైరస్ పూర్తిగా నయమవుతుంది. చికి త్స వ్యవధి సాధారణంగా 8 వారాలు ఉంటుంది.

నివారణ: హెపటైటిస్ సి కి టీకా అందుబాటులో లేదు. కలుషితమైన సూదులను పంచుకోకపోవడం, సురక్షితమై న రక్తమార్పిడి పద్ధతులు పాటించడం ద్వారా నివారించవచ్చు.

4. హెపటైటిస్ డి (హెచ్‌డీవీ)

హెపటైటిస్ డి వైరస్ కేవలం హెపటైటిస్ బి వైరస్ (హెచ్‌బీవీ) ఉన్నవారిలో మాత్రమే వస్తుంది. దీనిని ‘డెల్టా ఏజెంట్‘ అని కూడా అంటారు. హెచ్‌బీవీ ఉన్న వ్యక్తికి హెచ్‌డీవీ సంక్రమిస్తే, కాలేయ నష్టం మరింత తీవ్రంగా ఉండవచ్చు. హెపటైటిస్ బి టీకా తీసుకోవడం ద్వారా హెపటైటిస్ డిని కూడా నివారించవచ్చు.

5. హెపటైటిస్ ఈ (హెఈవీ)

హెపటైటిస్ ఈ మాదిరిగానే కలుషితమైన ఆహారం మరియు నీటి ద్వారా వ్యాపిస్తుంది, ముఖ్యంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలలో. సాధారణంగా ఇది స్వల్పకాలికంగా ఉండి, ప్రత్యేక చికిత్స లేకుండానే నయమవుతుంది. అయితే, గర్భిణులలో తీవ్రమైనదిగా మారవచ్చు.

హెపటైటిస్ సాధారణ లక్షణాలు

హెపటైటిస్ రకం ఏదైనప్పటికీ, కాలేయం వాచినప్పుడు కనిపించే కొన్ని సాధారణ లక్షణాలు:

తీవ్రమైన అలసట మరియు నిస్సత్తువ: ఇది సర్వసాధారణ లక్షణం.

జ్వరం: సాధారణంగా స్వల్ప జ్వరం.

కడుపు నొప్పి: ముఖ్యంగా కుడి వైపున, కాలేయం ఉన్న ప్రాంతంలో నొప్పి లేదా అసౌకర్యం.

ఆకలి లేకపోవడం: ఆహారం పట్ల విముఖత.

వికారం మరియు వాంతులు: తరచుగా కనిపించే జీర్ణ సంబంధిత సమస్యలు.

కండరాల మరియు కీళ్ల నొప్పులు: శరీరం నొప్పులుగా ఉండటం.

కామెర్లు: చర్మం మరియు కళ్లు పసుపు రంగులోకి మారడం.

ముదురు రంగు మూత్రం: టీ రంగులో మూత్రం రావడం.

పాలిపోయిన లేదా బంకమట్టి రంగులో మలం: కాలేయం సరిగా పనిచేయనప్పుడు పిత్తం ఉత్పత్తి కాకపోవడం వల్ల ఈ మార్పు వస్తుంది.

నిర్ధారణ మరియు చికిత్స

నిర్ధారణ: హెపటైటిస్ నిర్ధారణకు ప్రధానంగా రక్త పరీక్షలు నిర్వహిస్తారు. ఈ పరీక్షలు రక్తంలో హెపటైటిస్ వైరస్లకు సంబంధించిన యాంటీబాడీలు లేదా వైరల్ డీఎన్‌ఏ/ఆర్‌ఎన్‌ఏ ఉనికిని గుర్తించగలవు. కాలేయ పనితీరు పరీక్షలు (లివర్ ఫంక్షన్ టెస్ట్స్ ఎల్‌ఎఫ్‌టీ) కూడా కాలేయం ఎంతవరకు దెబ్బతిందో తెలుసుకోవడానికి సహాయపడతాయి. కొన్ని సందర్భాల్లో, కాలేయ బయాప్సీ లేదా అల్ట్రాసౌండ్ వంటి ఇమేజింగ్ పరీక్షలు అవసరం కావచ్చు.

చికిత్స: చికిత్స హెపటైటిస్ రకం మరియు దాని తీవ్రతపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

హెపటైటిస్ ఏ మరియు ఈ: సాధారణంగా విశ్రాంతి మరియు లక్షణాలకు ఉపశమనం అందించడం ద్వారా నయమవుతాయి.

హెపటైటిస్ డి: తీవ్రమైన దశలో విశ్రాంతి సిఫార్సు చేయబడుతుంది. దీర్ఘకాలిక హెపటైటిస్ బి ఉన్నవారికి వైరస్ వృద్ధిని నియంత్రించడానికి మరియు కాలేయ నష్టాన్ని నివారించడానికి యాంటీవైరల్ మందులు సూచిస్తారు.

హెపటైటిస్ సి: ఆధునిక డీఏఏ( డైరెక్ట్ యాక్టింగ్ యాంటీవైరల్) మందులతో చాలా మందిలో వైరస్ పూర్తిగా నయమవుతుంది. చికిత్స సాధారణంగా 8 నుంచి-12 వారాల పాటు ఉంటుంది.

హెపటైటిస్ నివారణ మార్గాలు

హెపటైటిస్ నుంచి మిమ్మల్ని మీరు రక్షించుకోవడానికి కొన్ని ముఖ్యమైన మార్గాలు:

టీకాలు: హెపటైటిస్ ఏ, బి లకు సమర్థవంతమైన టీకాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. పుట్టిన పిల్లలకు హెపటైటిస్ బి టీకా ఇవ్వడం ద్వారా దీర్ఘకాలిక రక్షణ లభిస్తుంది. ప్ర మాదం ఉన్న పెద్దలు కూడా ఈ టీకాలను తీసుకోవాలి.

పరిశుభ్రత: ఆహారం తినే ముందు, టాయిలెట్ వాడిన తర్వాత సబ్బు మరియు నీటితో చేతులు శుభ్రంగా కడుక్కోవడం.

సురక్షితమైన ఆహారం మరియు నీరు: కలుషితం కాని ఆహారం మరియు శుభ్రమైన, సురక్షితమైన నీటిని మాత్రమే త్రాగాలి. వీధి ఆహారాలు తినేటప్పుడు జాగ్రత్తగా ఉండాలి.

సూదులు పంచుకోకపోవడం: ఇంజెక్షన్ల కోసం ఎప్పుడూ కొత్త, స్టెరిలైజ్ చేసిన సూదులు మాత్రమే ఉపయోగించండి. ఇతరుల సూదులు, రేజర్లు, టూత్బ్రష్లు పంచుకోకూడదు.

సురక్షితమైన లైంగిక సంబంధాలు: లైంగిక సంపర్కం ద్వారా హెపటైటిస్ బి మరియు సి సంక్రమించకుండా నిరోధించడానికి కండోమ్‌లను ఉపయోగించాలి.

పచ్చబొట్లు/శరీర కుట్లు: పచ్చబొట్లు లేదా శరీర కుట్లు చేయించుకునేటప్పుడు లైసెన్స్ పొందిన, పరిశుభ్రమైన ప్రదేశాలను ఎంచుకోండి. వారు స్టెరిలైజ్ చేసిన పరికరాలను ఉపయోగిస్తున్నారని నిర్ధారించుకోండి.

రక్త పరీక్షలు: గర్భం ధరించిన స్త్రీలు, ఆరోగ్య సంరక్షణ కార్యకర్తలు మరి యు హెపటైటిస్ వచ్చే ప్రమాదం ఉన్నవారు క్రమం తప్పకుండా రక్త పరీక్షలు చేయించుకోవడం మంచిది.

మన శరీరంలో కాలేయం ఒక అద్భుతమైన అవయవం. ఇది సుమారు 500కి పైగా కీలక విధులను నిర్వహిస్తుంది. ఆహార జీర్ణక్రియ నుంచి విష పదార్థాలను తొలగించడం, శక్తిని నిల్వ చేయడం, రక్తాన్ని గడ్డకట్టించే ప్రోటీన్లను ఉత్పత్తి చేయడం వరకు కాలేయం నిరంతరం పనిచేస్తుంది. అయితే ఈ కాలేయంపై దాడి చేసే వైరస్ ఇన్ఫెక్షన్లను ’హెపటైటిస్’ అంటారు. అంటే కాలేయం యొక్క వాపు.

జీవనశైలి మార్చుకుంటే సరి..

హెపటైటిస్ నిర్ధారణ అయినప్పటికీ, సరైన చికిత్స, జీవనశైలి మార్పులతో సాధారణ జీవితాన్ని గడపవచ్చు.

వైద్యుని సలహా పాటించండి: డాక్టర్ సూచించిన మందులను క్రమం తప్పకుండా తీసుకోవాలి.

ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం: పండ్లు, కూరగాయలు, తృణధాన్యాలు అధికంగా ఉండే సమతుల్య ఆహారం తీసుకోవాలి. వేయించిన, కొవ్వు పదార్థాలను తగ్గించాలి.

మద్యపానం మానండి: మద్యం కాలేయానికి మరింత నష్టం కలిగిస్తుంది కాబట్టి పూర్తిగా మానేయాలి.

క్రమం తప్పకుండా వ్యాయామం: శరీర బరువును నియంత్రించడం కాలేయ ఆరోగ్యానికి తోడ్పడుతుంది.

మానసిక ఆరోగ్యం: ఒత్తిడిని తగ్గించుకోవడానికి యోగా, ధ్యానం వంటివి సహాయపడతాయి.

ఇతరులకు సోకకుండా జాగ్రత్తలు: కుటుంబ సభ్యులకు హెపటైటిస్ బి టీకా వేయించుకోవడం, వ్యక్తిగత వస్తువులను పంచుకోకపోవడం వంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి.

హెపటైటిస్ అనేది ఒక తీవ్రమైన కాలేయ వ్యాధి అయినప్పటికీ, సరైన అవగాహన, ముందస్తు స్క్రీనింగ్, టీకాలు మరియు సురక్షితమైన జీవనశైలి మార్పుల ద్వారా దీనిని సమర్థవంతంగా నివారించవచ్చు లేదా నియంత్రించవచ్చు. మీ కాలేయ ఆరోగ్యాన్ని నిర్లక్ష్యం చేయకండి. ఏవైనా లక్షణాలు కనిపించినా లేదా అనుమానం ఉన్నా వెంటనే వైద్యుడిని సంప్రదించండి. ఆరోగ్యకరమైన జీవితం కోసం హెపటైటిస్ గురించి తెలుసుకుందాం, ఇతరులకు తెలియజేద్దాం.