నేడు డాక్టర్ కాపు రాజయ్య జయంతి

లలిత కళారత్న, కళా విభూషణ, చిత్రకళా ప్రపూర్ణ డాక్ట ర్ కాపు రాజయ్య తెలంగాణలోని సిద్దిపేటలో 1925 ఏప్రిల్ 7న జన్మించారు. తండ్రి రాఘవులు, చిన్న కిరాణా వ్యాపారి. తల్లి పేరు భూలక్ష్మి. ఆయన తన పద్నాలుగో ఏటనే తండ్రిని కోల్పోయారు. రెండవ సోదరి, తల్లి తన పెంపకం బాధ్యతను తీసుకున్నారు. రాజయ్య తన ప్రారంభ విద్య ను సిద్దిపేట (మిడిల్ స్కూల్)లో పొందారు. అక్కడ నాల్గవ ఫారం వరకు చదువుతున్నారు. 1943లో తన స్వంత విధి ప్రేరణలతో హైదరాబాద్‌లోని ‘సెంట్రల్ స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ అండ్ క్రాప్ట్స్’ లో చేరారు. రెండవ సోద రి పాఠశాల ఫీజును క్రమం తప్పక పంపేవారు. 1946లో మూడేళ్ల కోర్సు చేశారు. ఆర్ట్స్‌లో ఇంట ర్మీడియట్ సర్టిఫికేట్ పొందారు. 

సంగారెడ్డిలో డ్రాయింగ్ టీచర్ ఉద్యోగం కోసం సెంట్రల్ స్కూల్‌ను వదిలి వెళ్లారు. కానీ, 1952లో అనారోగ్యం కారణంగా తిరిగి హైదరాబాద్‌లోని ఆర్ట్ స్కూల్లోనే చేరారు. రెండే ళ్లు కష్టపడి పెయింటింగ్‌లో డిప్లొమా పొందారు. పోలీసు చర్య అనంతరం జరిగిన సంఘటనల కారణంగా, రాజయ్య హైదరాబాద్ ఆర్ట్ స్కూల్ నుంచి ప్రత్యేక మినహాయింపు పొందారు. ఇది తన చదువును కొనసాగించడానికి వీలు కల్పించింది. రాజయ్య 1952లో హైదరాబాద్ ఆర్ట్ స్కూల్‌లో తిరిగి చేరే ముందు కొన్ని చిన్న విజయాలు సాధించారు. 1945లో మద్రాస్ టెక్నికల్ ఎడ్యుకేషన్ డిపార్ట్‌మెంట్ నుంచి డ్రాయింగ్‌లో లోయర్ గ్రూప్ సర్టిఫికేట్ పొందారు. 1947లో అదే పరీక్షా సంస్థ తనకు డ్రాయింగ్‌లో డిప్లొమా ఇచ్చింది. 1949లో పదోన్నతి పొంది సిద్దిపేట హైస్కూల్‌కు బదిలీ అయ్యారు. అక్కడ సీనియర్ డ్రాయింగ్ టీచర్‌గా పనిచేశారు.

గురువు కుబేరుల వారి స్ఫూర్తితో..

యువ రాజయ్య చిత్రకళపై తీవ్ర ఆసక్తిని పెంచుకునేలా ప్రోత్సహించిన, స్ఫూర్తినిచ్చిన వారు పి.కుబేరుడు. ఆయన ఆరవ తరగతిలో రాజయ్యకు డ్రాయింగ్ టీచర్ కూడా. తన విద్యార్థి డ్రాయింగ్ బలాన్ని చూసి ముగ్ధుడైన ఆయన, రాజయ్య బొంబాయి ఇంటర్మీడియ ట్ డ్రాయింగ్ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణుడవ్వాలని మనసారా కోరుకున్నారు. ఆర్థిక కారణాలవల్ల చిన్న వయసులోనే డ్రాయింగ్ టీచర్‌గా అర్హ త సాధించడానికి కుబేరుడు తన స్వంత డబ్బును పరీక్ష రుసుముగా చెల్లించారు. ఆయన ప్రేరణతోనే నేరుగా ఇంటర్మీడియట్ డ్రాయింగ్ పరీక్షకు వెళ్లారు. తన 15వ ఏట 1942లో పరీక్షలో ఉత్తీర్ణుడయ్యారు. హైదరాబాద్ ఆర్ట్ స్కూల్‌లో అత్యంత కఠిన పేదరికంతో అనేక కష్టాలు అనుభవించా రు.

ఒకసారి “సామగ్రి కొనడానికి డబ్బు లేకపోవడంతో నన్ను తరగతి నుంచి బహిష్క రిం చారు..” అని గుర్తు చేసుకున్నారు. బ్యాన ర్లు, సైన్‌బోర్డులు రాస్తూ గంటకు  నాలుగు అణాల చొప్పున సంపాదించే వారు. ఈ ఆకస్మిక ఆదాయంతో అవసరమైన కళా సామ గ్రిని కొన్నట్టు చెప్పారు. రెండవ సంవత్సరంలో కూడా రెండవ స్థానంలో నిలిచారు. ప్రభుత్వ పరీక్షలో, మూడవ సంవత్సరం చివరిలో పదకొండు లేదా పన్నెండు మంది విద్యార్థుల తరగతిలో మొదటి ర్యాంకును పొందారు. దీంతో 1943లో నిజాం ప్రభు త్వం నుంచి నెలకు రూ. 5 స్కాలర్‌షిప్ పొందారు. కాకపోతే, ఆ సొమ్ము ఎంతో ఆలస్యంగా వచ్చేది. 1945లో హైదరాబాద్‌లోని ఆల్ ఇండియా ఆర్ట్ ఎగ్జిబిషన్‌లో రాజయ్య విద్యార్థుల విభాగంలో పోస్టర్ డిజైన్‌కు బహుమతి ని గెలుచుకున్నారు. 

1949లోనే పెయింటింగ్స్‌కు శ్రీకారం

రాజయ్య 1949 నుంచే తీవ్రంగా పెయింటింగ్స్ వేయడం ప్రారంభించారు. 1953 లోనే హైదరాబాద్‌లో హైదరాబాద్ ఆర్ట్ సొసైటీ నిర్వహించిన ఆల్ ఇండియా ఆర్ట్ ఎగ్జిబిషన్‌లో ఆయన అత్యంత ప్రశంసలు పొంది న సర్టిఫికేట్‌ను పొందారు. అదే సంవత్సరం ఆలంపూర్ ఎగ్జిబిషన్‌లో రెండవ బహుమతిని గెలుచుకున్నారు. అప్పటి నుంచి ఆయన దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో జరిగిన ప్రాతినిధ్య ప్రదర్శనలలో అనేక బంగారు, వెండి పతకాలు సహా అత్యంత గౌరవనీయమైన అవార్డులనూ గెలుచుకున్నారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఆయనకు అనేక గౌరవాలు, విశిష్ట గుర్తులను ప్రదానం చేసింది. సిద్దిపేటలోని లలిత కళా సమితి వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడుగా రాజయ్య ఎంతో సేవ చేశారు. వ్యక్తిగత వ్యక్తీకరణ విధానాలలో ఎప్పుడూ తాను జోక్యం చేసుకొనే వారు కారు. ఆయన హైదరాబాద్ ఆర్ట్ సొసైటీతోపాటు (అప్పటి) ఆంధ్రప్రదేశ్ లలిత కళా అకాడమీ, ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయ విద్యామండలిలో చాలా చురుకైన సభ్యుడు. సెంట్రల్ లలిత కళా అకాడమీ జనరల్ కౌన్సిల్‌లోనూ చేరారు. ఆయన చిత్రాలను భారతీయ, విదేశాలకు చెందిన అనేక ప్రతిష్ఠాత్మక సేకరణలలో చూడవచ్చు.

బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి

కాపు రాజయ్య బహుముఖ ప్రజ్ఞాశా లి. తెలుగులో పద్యాలు, పాటలు రాసేవారు. సిద్దిపేటలోని నాటక రంగంతో వారికి ఎంతో దగ్గరి సంబంధం ఉంది. తన గురువులు స్వర్ణకారులు, కుమ్మరులు, కమ్మరి, నకాషి బొమ్మల తయారీదారులు వంటివారు ఎందరో. ముఖ్యంగా అనామక అధునాతన నకాషి కళాకారులు రాజయ్య దృష్టిపై శక్తివంతమైన ప్రభావాన్ని చూపారు. ఆయన ఇతివృత్తాలన్నీ గ్రామీణ ప్రాంతాలకు చెందినవి. జాతరలు, పండుగలు, ఆచారాలు మొదలైన వాటిపట్ల ప్రాధాన్యం చూపేవారు. ఆలయ రథాలు, ఇళ్ల గోడలపై ఉన్న నకాషి చిత్రాలు రాజయ్య నిజమైన జానపద శైలి, అభివృద్ధిపై ప్రధాన ప్రభావాన్ని చూపాయి. 

 ఎ.ఎస్. రామన్ ‘కాపురాజయ్య.ఆర్గ్’ సౌజన్యంతో..