భారతీయ ప్రజాస్వామిక వ్యవస్థ తన విస్తారమైన ఓటర్లతో విశ్వమంతటా గొప్ప స్థానం దక్కించుకున్నది. కానీ కాలక్రమేణా రాజకీయ రం గంలో అధికారం కోరిక పెరగడంతో ఆర్థిక ప్రయోజనాలను సాధించే ధోరణి బలపడి ప్రజాస్వామిక విలువలు బలహీనపడుతున్న దృశ్యం తేటతెల్లమవుతోంది. సమా జంలో ఉన్న వర్గ ప్రయోజనాల ప్రభావం పెరిగి, రాజకీయ నాయకత్వం, ప్రజాసేవ అనే విశ్వాసాన్ని కోల్పోయి వ్యక్తిగత లా భాల దిశగా ప్రయాణిస్తే ప్రజాస్వామ్య మూలాధారాలు నశించే పరిస్థితి వస్తుంది. ఈ దృశ్యం కొనసాగితే ప్రజల హక్కులపై తీవ్రమైన దెబ్బ పడుతుంది.

ఎన్నికల పరిశీలన సంస్థలు వెల్లడించిన సంఖ్యలు ఆం దోళన కలిగించే స్థాయిలో ఉన్నాయి. ఎన్నికలకు పోటీ చేసిన అభ్యర్థుల్లో సుమారు 43 శాతం క్రిమినల్ కేసులు ఉన్నట్లు ఏడీఆర్ నివేదిక స్పష్టం చేస్తోంది. ఆ కేసుల్లో 29 శాతం తీవ్రమైన స్వభావానికి చెందినవి. ఇక పాలనారంగ అవినీతిలో 32 శా తం ప్రభావం రాజకీయ వ్యవస్థ నుంచే ఉద్భవిస్తోందని సీఎంఎస్ ఇండియా నివేదిక పేర్కొంటుంది. ఎన్నికల నిధుల ప్రవా హంలో 60 శాతం నుంచి 65 శాతం వ రకు అనధికార నిధులు ప్రవేశిస్తున్నాయని అంచనాలు పేర్కొంటున్నాయి. ఈ సంఖ్య లే రాజకీయ వ్యవస్థలో అవినీతి ఎంత లోతుకు వెళ్లిందనేది స్పష్టంగా తెలియజేస్తున్నది.

పెరుగుతున్న అవినీతి..

అవినీతి వ్యాప్తి ఉన్నప్పటికీ నమ్మకంతో ప్రజాసేవ చేస్తున్న నాయకులు ఉన్నారు. కానీ సంఖ్య పరంగా చూస్తే వారు కేవలం 15 నుంచి 18 శాతం వరకు మాత్రమే ఉన్నట్లు తెలుస్తోంది. వ్యక్తిగత నిజాయితీ ఉన్నప్పటికీ వ్యవస్థ ఒత్తిడితో మార్పుకు గురయ్యే అవకాశమున్న నాయకులు 30 నుంచి 35 శాతం వరకు ఉంటారు. అవినీతికి పాల్పడుతూ రాజకీయ వ్యవస్థను దుర్వినియోగం చేసే నాయకుల శాతం 45 నుంచి 50 శాతం వరకు ఉండవచ్చని గణాంకాలు సూచిస్తున్నాయి. ఈ సమీకరణ భారత రాజకీయ నిర్మాణంలో సమ స్యల పరిమాణాన్ని స్పష్టంగా ప్రతిఫలిస్తుంది.

అవినీతిని నియంత్రించకపోతే ప్ర జాస్వామ్య రూపం తన ఆత్మను కోల్పోతుంది. ప్రజాస్వామ్యాన్ని కాపాడే ప్రధాన విలువలు కోల్పోతే దేశం.. అధికారం ఆధారంగా నడిచే శక్తుల చెంతకు వెళ్లే ప్రమాద ముంది. న్యాయవ్యవస్థ స్వతంత్రత అనేది ప్రజాస్వామ్య మూలాధారం. దేశంలో భా రీ సంఖ్యలో పెండింగ్ కేసులు ఉన్నప్పటికీ న్యాయవ్యవస్థ ధర్మబద్ధతపై నడిచే వ్యవస్థగా నిలుస్తోంది.

పెద్ద నాయకులపై విచా రణలు ఆలస్యమవుతుండటం రాజకీయ ప్రభావం వల్ల వచ్చే అడ్డంకుల కారణంగా ఉండవచ్చు. కానీ కొందరు న్యాయమూర్తులు ధైర్యంగా పనిచేస్తూ వ్యవస్థలోని లోపాలను వెలికితీసి దానికి అనుగుణంగా తీర్పులిస్తూ ప్రజాస్వామ్య విలువలను రక్షిస్తున్నారు. అవినీతి కేసుల కోసం ప్రత్యేక కోర్టులు స్థాపిస్తే విచారణ వేగం పెరిగి శిక్షాశాతం పెరిగే అవకాశం ఉంటుంది. శిక్ష విధించే ధైర్యం న్యాయవ్యవస్థలో పెరిగితే రాజకీయ అవినీతి స్థాయి తగ్గుతుంది. న్యాయవ్యవస్థ తన శక్తిని పూర్తిగా వినియోగిస్తే ప్రజలకు నమ్మకం పెరిగి వ్యవస్థ శుద్ధి దిశగా కదులుతుంది.

రాజకీయ నిర్మాణం..

స్వతంత్ర జర్నలిజం ప్రజాస్వామ్యానికి అపూర్వ శక్తి. పరిశోధనాత్మక రిపోర్టులు రాజకీయ అవినీతిని బయటపెట్టడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. సాక్ష్యాలతో కూడిన రహస్య పరిశోధనలు రాజకీయా ల్లో దాగి ఉన్న దోపిడీ వ్యవస్థలను వెలుగులోకి తెస్తున్నాయి. కానీ మీడియా కూడా వ్యాపార ప్రయోజనాల ఒత్తిడిలో పడితే ప్రజాస్వామ్యం బలహీనమయ్యే ప్రమాదముంది. సమాజానికి సేవ చేసే మీడియా సంస్థలు జాతీయ వేదికగా నిలబడితే రాజకీయ నిర్మాణం శుద్ధి దిశగా నడుస్తుంది. ప్రజల హక్కులను కాపాడే వార్తలు ప్రచా రం చేస్తే అవినీతి వ్యవస్థ మాయమవుతుంది.

మీడియా ప్రభావం పెరిగితే రాజకీ య నాయకులు కూడా భయంతో తప్పు డు మార్గంలో నడవలేరు. మరోవైపు ప్రజాస్వామ్యంలో కీలక శక్తి ప్రజలే. ఐదేళ్లకోసారి జరిగే సాధారణ ఎన్నికల్లో ప్రజలు అవగాహనతో ఓటు వేస్తే అవినీతి నాయకులకు తిరస్కారం లభిస్తుంది. ఇది జరిగిన పుడు రాజకీయ రంగంలో శుద్ధి అనేది సహజంగా ప్రారంభమవుతుంది. నిజాయి తీ గల నాయకత్వం పెరిగే అవకాశం కూ డా ప్రజల నిర్ణయం మీదే ఆధారపడుతుంది.

సామాజిక అవగాహన పెరిగితే విద్యార్థుల నుంచి ఉద్యోగుల వరకు ప్రతి వర్గం లో ప్రజాస్వామ్య పరిరక్షణ భావన పెరుగుతుంది. ప్రజలు తమ హక్కుల కోసం ధైర్యంగా నిలబడితే రాజకీయ నాయకత్వం తన కార్యకలాపాలను నియంత్రించుకోవాల్సిన పరిస్థితి వస్తుంది.

అవినీతిముక్త భారతం..

భవిష్యత్తులో భారత రాజకీయ వ్యవస్థ శుద్ధి చేయాలంటే కొన్ని కీలక మార్గాలు తప్పనిసరి. అనధికార నిధుల ప్రవాహాన్ని నియంత్రించేందుకు కఠిన చట్టాలు అవసరం. అభ్యర్థుల ఆస్తుల పరిశీలనకు శక్తి వంతమైన వ్యవస్థ ఏర్పడాలి. ప్రత్యేక విచారణ కోర్టులు శిక్ష విధించడంలో వేగం పెం చాలి. రాజకీయ పార్టీల నిధుల సమీకరణ శుద్ధిగా ఉండాలి. ప్రజల కోసం శక్తివంతమైన విధాన పోటీ పెరగాలి.

స్వచ్ఛంద సం స్థలు ప్రజల మధ్య అవగాహన కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తే ప్రజాస్వామ్యం పునరు ద్ధరణ దిశగా అడుగులు వేస్తుంది. భారత రాజకీయ వ్యవస్థలో అవినీతి శాతం అధికంగా ఉన్నా ప్రజాస్వామ్యం పూర్తిగా కూలి పోతుందనే పరిస్థితి లేదు. కానీ విలువలు దెబ్బతినే అవకాశముంటుంది. న్యాయవ్యవస్థ, మీడియా, ప్రజలు కలిసి పనిచేస్తే రాజకీయ వ్యవస్థలోని చీకట్లు తొలగిపోతాయి. పారదర్శక పాలన దిశగా దేశం కదిలితే ప్రజాస్వామ్యం మరింత బలంగా నిలుస్తుంది. భారత రాజకీయ వ్యవస్థలో శుద్ధి కోసం డిజిటల్ పారదర్శకత కీలకం అవుతోంది.

ఎన్నికల నిధుల ట్రాకింగ్‌ను పూర్తిగా ఆన్‌లైన్‌లోకి తీసుకురాగలిగితే డబ్బు ఆధారిత రాజకీయ పోటీలు తగ్గుతాయి. ప్రజా ప్రతినిధుల పనితీరును రే టింగ్ విధానంతో ప్రజలకు వెల్లడిస్తే ఓట ర్లు కూడా బాధ్యతగా నిర్ణయాలు తీసుకునే అవకాశం పెరుగుతుంది. గ్రామ స్థాయిలో సామాజిక ఆడిట్లు తప్పనిసరి చేస్తే స్థానిక అవినీతి బయటపడుతుంది. విద్యాసంస్థల్లో పౌర శిక్షణను బలపరిస్తే భవిష్యత్ తరాలు రాజకీయ నైతికతను విలువగా స్వీకరిస్తాయి.

యువతలో రాజకీయ అవగాహన పెరిగితే కొత్త నాయకత్వానికి మార్గం ఏర్పడుతుంది. అన్ని వర్గాల వారు కలిసికట్టుగా వ్యవస్థను పరిశీలించే సం స్కృతి పెరిగినప్పుడే ప్రజాస్వామ్యం తన శక్తిని పునరుద్ధరించుకుంటుంది. నైతిక విలువలు, చట్టాల కఠినత్వం, ప్రజల జా గ్రత్త కలిసినప్పుడే అవినీతిముక్త భారతం ఒక నిజమైన లక్ష్యంగా రూపుదిద్దుకుంటుంది.