బూర నర్సయ్య గౌడ్ :

* ఆలయ పర్యాటకాన్ని మరింత పెంచడానికి సమగ్ర ప్రణాళిక అవసరం. యాదాద్రి, రామప్ప, భద్రాచలం, బాసర లాంటి పుణ్యక్షేత్రాలు పర్యాటకుల నిలుపుదలను పెంచగలవు. స్కైవాక్‌లు, పర్యావరణానుకూల ఘాట్లు, డిజిటల్ క్యూ వ్యవస్థలు, సౌరశక్తి ఆలయ ప్రాంగణాల ఏర్పాటు అవసరం. 

తెలంగాణ అనేది చరిత్ర, భక్తి, నాగరికతలు, ఆచారం, సామూహిక స్మృతి వంటి అంశాలు కలగలిసిన భూమి. వరంగల్‌లోని కాకతీయుల శిల్పకళా వైభ వం నుంచి యాదాద్రి అనే పవిత్ర గిరిపై నిలిచిన ఆలయం, గోదావరి తీరాన భద్రాచలం వరకు తెలంగాణ ఆలయాలు కేవ లం ఆధ్యాత్మిక కేంద్రాలు మాత్రమే కాదు, ఒక విశాలమైన సాంస్కృతిక, ఆర్థిక వ్యవస్థగా నిలుస్తున్నాయి. ఈ రోజు తెలంగాణ ఒక కీలక మలుపులో ఉంది.

స్పష్టమైన విధానాలు, పాలనా సంస్కరణలు, ఆవిష్కరణల ద్వారా దైవత్వాన్ని ఆర్థిక వ్యవస్థతో సమన్వయం చేస్తూ, త్రిలింగ దేశాన్ని ఒక నిజమైన ‘టెంపుల్ ప్రదేశ్’గా మార్చే సా మర్థ్యం రాష్ట్రానికి ఉంది. ఇది ఆధ్యాత్మికత, ఆర్థికం, పర్యావరణం, దైవత్వ అనుసంధానం. తెలంగాణలో సుమారు 30 వేల  హిందూ ఆలయాలున్నాయి. అయితే వీటి లో ఆదాయం, వారసత్వ విలువ, శిల్ప ప్రా ముఖ్యత, భక్తుల రాకపోకల ఆధారంగా 20 నుంచి 30 ఆలయాలే ప్రధాన ఆల యాలుగా గుర్తించబడుతున్నాయి.

వాటి లో యాదాద్రి లక్ష్మీనరసింహస్వామి ఆల యం, భద్రాచలం సీతారామచంద్ర స్వామి ఆలయం, వేములవాడ రాజరాజేశ్వర స్వా మి ఆలయం, బాసర జ్ఞాన సరస్వతి ఆల యం, కొండగట్టు ఆంజనేయస్వామి ఆల యం, రామప్ప, వెయ్యి స్తంభాల గుడి, చిలుకూరు బాలాజీ, కర్మాన్‌ఘాట్ హనుమాన్ ఆలయాలు ముఖ్యమైనవిగా ఉన్నా యి.

ప్రస్తుతం రాష్ట్ర ప్రభుత్వం 10 నుంచి 15 అధిక ఆదాయం కలిగిన ఆలయాలపై అభివృద్ధి కేంద్రంగా దృష్టి సారిస్తోంది. ముఖ్యంగా రూ. 50 నుంచి 100 కోట్లకు పైగా వార్షిక ఆదాయం కలిగిన ఆలయా ల్లో యాదాద్రి (రూ. 230 కోట్లు), వేములవాడ (రూ.160 కోట్లు) ముందు వరు సలో ఉన్నాయి. 

ఆక్రమణల పర్వం..

తెలంగాణ దేవాదాయశాఖ అధికారికంగా 91,827 ఎకరాల ఆలయ భూముల ను నియంత్రిస్తోంది. చరిత్రలో ఈ భూము లు వ్యవసాయం, తోటలు, పశుగ్రాసం, చెరువులు, సేవా గ్రామాల ద్వారా ఆలయాలను ఆర్థికంగా స్వావలంబనగా నిల బెడుతున్నాయి. ఆలయాలు సామాజిక జీవనంలో కేంద్రాలుగా ఉండేలా ఇవి రూ పొందించబడ్డాయి. కానీ నేడు పట్టణ విస్తరణ, రాజకీయ జోక్యం, చట్టపరమైన అస్ప ష్టతల వల్ల ఈ పవిత్ర భూముల ఆధారం తీవ్రంగా దెబ్బతింటున్నది.

ఉదాహరణకు దేవరయాంజల్-షామీర్‌పేట్ రోడ్డులో ఉన్న సీతారామచంద్ర స్వామి ఆలయం 1,531 ఎకరాల్లో ఉంటే అందులో గుడి భా గం మినహా దాదాపు 1,350 ఎకరాలు ఆక్రమణకు గురవ్వడం గమనార్హం. నారాయణపేట జిల్లా మగనూరు సిద్ధలింగేశ్వర స్వామి ఆలయం వద్ద సుమారు 1,137 ఎకరాల్లో కొంత భాగం కర్ణాటక పరిధిలోకి వె ళ్లింది. ఆదిలాబాద్ శ్రీరామచంద్ర గోపాలకృష్ణ మఠం వద్ద సుమారు 1,280 ఎకరా ల్లో కొంత భాగం మహారాష్ట్రకు కేటాయించారు.

భద్రాచలంలోని 1,250 ఎకరాల్లో  890-917 ఎకరాలు విభజన తర్వాత ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని పురుషోత్తపట్నంకు వెళ్లిపోయింది. మొత్తం ఆలయ భూముల్లో సుమారు 25 వేల ఎకరాలు (దాదాపు 27 శాతం) ఆక్రమణలకు గురయ్యాయి.  ఈ ఆక్రమణదారుల్లో వ్యక్తులు, రియల్ ఎస్టేట్ వ్యాపారులు, రాజకీయ నాయకులు, పూ జారులు, కాలం చెల్లిన వ్యవసాయ లీజుదారులు, వాణిజ్య సంస్థలు ఉన్నాయి.

ముఖ్యంగా హైదరాబాద్, వరంగల్, కరీంనగర్‌లోని ప్రధాన ఆలయ పట్టణాల్లోని ఆలయ భూముల్లో హాస్పిటళ్లు, ఫంక్షన్ హాళ్లు, గోదాములు, ప్రైవేట్ భవనాలు, నివాస కాలనీలు, ఫార్మ్ హౌసులు కనిపిస్తున్నాయి. దేవుని పేరు మీద ఉన్న భూములు ఇవాళ రియల్ ఎస్టేట్‌కు ఆర్థిక వ్యవస్థగా మారిపోయాయి. 

పరిష్కార మార్గాలు..

ఇక 91,827 ఎకరాల ఆలయ భూము ల్లో దాదాపు 30 శాతం పట్టణ/అర్ధపట్టణ ప్రాంతాల్లో ఉన్నాయి. వీటి కనీస మార్కెట్ విలువ దాదాపు 2 లక్షల కోట్ల రూపాయలకు పైగా ఉంటుంది. కానీ భూముల లీజు ల ద్వారా వచ్చే వార్షిక ఆదాయం మాత్రం 50 నుంచి 100 కోట్లను కూడా తాకడం లేదు. పారదర్శక లీజింగ్, మార్కెట్ రేట్ల అనుసంధానం, ప్రొఫెషనల్ ఆస్తి నిర్వహణ ద్వారా ఎలాంటి భూముల అమ్మ కం జరగకుండా సంవత్సరానికి 5 వేల కోట్ల రూపాయలు సంపాదించవచ్చు. కా నీ ప్రస్తుతం 2,500కి పైగా కోర్టు కేసులు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి.

ఆలయ భూముల పునరుద్ధరణకు బహుళ స్థాయి వ్యూహం అవసరం. మొదటి అంశం కింద జీపీఎస్ సర్వేలు, జీఐఎస్ జియో- ట్యాగింగ్ పూర్తి చేయాలి. రెండో అంశం కింద ధరణి భూ సేవ వ్యవస్థతో రికార్డుల డిజిటలైజేషన్ చేపట్టాలి. మూడో అంశం కింద ఫాస్ట్‌ట్రాక్ ఎండౌమెంట్స్ ట్రిబ్యునల్ కోర్టులు ఏర్పా టు చేయాలి. నాలుగో అంశం కింద రెవెన్యూ-పోలీస్-లీగల్ అధికారులతో కూడిన ప్రత్యేక ఆలయ భూమి పరిరక్షణ టాస్క్ ఫోర్స్ ఏర్పాటు, ఐదో అంశంగా ఆక్రమణ జాబితాల బహిరంగ ప్రకటన, ప్రజల పర్యవేక్షణ అవసరం.

తెలంగాణ ప ర్యాటక రంగానికి భక్తుల ఆలయాల సందర్శన వెన్నుముక లాంటిది. సంవత్సరానికి 57 కోట్ల భక్తులు ఆలయాలను సందర్శిస్తున్నారు. యాదాద్రి, చిలుకూరు బాలాజీ ఆలయాలు సుమారు 50 లక్షల మందికి పైగా భక్తులను ఆకర్షిస్తున్నాయి. రెండు సంవత్సరాలకోసారి జరిగే సమ్మక్క, సారలమ్మ జాతరకు 1.25 కోట్ల మంది భక్తులు వస్తుంటారు. 2024-25లో తెలంగాణలో 10 కోట్లకు పైగా దేశీయ పర్యాటకులు వ స్తుంటారు.

అందులో 50 నుంచి 60 శా తం ఆలయ పర్యాటకులే ఉంటున్నారు. 2024లో 699 ప్రధాన ఆలయాలు రూ. 544.61 కోట్లు ఆదాయం సాధించాయి. ఇది 2023తో పోలిస్తే భారీ వృద్ధి అని చె ప్పొచ్చు. మొత్తం దేవాదాయశాఖ ఆదా యం 2025 నాటికి రూ. 650 కోట్లను దాటనుంది. అదనంగా హోటళ్లు, రవాణా, వ్యాపారులు, కళాకారులు వంటి అనుబంధ రంగాల ద్వారా రూ వెయ్యి, 1500 కోట్లు సృష్టించబడుతున్నాయి. 

సమగ్ర ప్రణాళిక..

ఆలయ పర్యాటకాన్ని మరింత పెంచడానికి సమగ్ర ప్రణాళిక అవసరం. యా దాద్రి, రామప్ప, భద్రాచలం, బాసర లాంటి పుణ్యక్షేత్రాలు పర్యాటకుల నిలుపుదలను పెంచగలవు. స్కైవాక్‌లు, పర్యావ రణానుకూల ఘాట్లు, డిజిటల్ క్యూ వ్యవస్థలు, సౌరశక్తి ఆలయ ప్రాంగణాల ఏర్పా టు అవసరం. వ్యర్థ నిర్వహణ, గ్రీన్ ట్రాన్స్‌పోర్ట్, హోమ్‌స్టేలు, సాంస్కృతిక ఉత్సవా లు పర్యాటక రంగానికి ఊతమిస్తాయి. వెల్‌నెస్, ఆయుర్వేదం, MICE టూరిజం తో అనుసంధానం చేస్తే తెలంగాణకు అంతర్జాతీయ గుర్తింపు వస్తుంది.

పునరుద్ధరించిన ఆలయ భూములను పవిత్ర, పర్యావ రణ, వాణిజ్య, సేవా జోన్లుగా వర్గీకరించాలి. మిగతా భూములను మార్కెట్ రేట్ల తో పారదర్శకంగా లీజుకు ఇవ్వాలి. ఈ ఆలయ భూములు ఎకో రిసార్ట్స్ , హెరిటేజ్ పార్కులు, ధ్యాన కేంద్రాలు, ప్రసాదం కోసం ఆర్గానిక్ వ్యవసాయం, గోవంశ ఆధారిత వ్యవసాయం, పవిత్ర వనాలు ఏర్పాటుకు ఉపయోగపడతాయి. సంవత్సరానికి రూ. 5వేల కోట్లు ఆదాయం సాధ్య మవుతుంది. దేవుడి యాజమాన్యాన్ని చట్టబద్ధంగా శాశ్వతం చేసి, డిజిటల్ మాని టరింగ్, అంతర్రాష్ట్ర పరిరక్షణ వ్యవస్థలు ఏర్పాటు చేయాలి.

తెలంగాణ ఈ రోజు ఒక అరుదైన నాగరిక మలుపులో ఉంది. 30 వేల ఆలయాలు, 91,827 ఎకరాల భూములు, 10 కోట్లకు పైగా ఆధ్యాత్మిక పర్యాటకులు  ఇవన్నీ కలిసి దేశంలోనే అత్యంత వ్యవస్థాబద్ధమైన ఆలయ ఆర్థిక వ్యవస్థను నిర్మించగలవు. పాలన బలపడి మౌలిక సదుపాయాలు మెరుగైతే 2030 నాటికి రూ. 10 వేల కోట్ల దివ్య ఆర్థిక వ్యవ స్థ తెలంగాణకు సాధ్యమే. తెలంగాణ ఆలయాలు గతానికి అవశేషాలు కావు.. అవి భవిష్యత్తుకు స్థంభాలు. ఆలయ భూముల పునరుద్ధరణకు ఇదే సమయం.

 వ్యాసకర్త: బీజేపీ తెలంగాణ ఉపాధ్యక్షులు