గ్రంథాలయాలు ఎప్పటి నుం చో జ్ఞాన క్షేత్రాలుగా ఉన్నా యి. అక్కడ పాత పుస్తకాలు, డిజిటల్ ఆర్కైవ్‌లు జ్ఞానాసక్తి ఉన్నవారితో సహజీవనం చేస్తాయి. ఇప్పుడు కత్రిమమేధస్సు (ఏఐ) ఈ పవిత్ర స్థలాల ఉనికిని మార్చబోతోం ది. సమాచార లభ్యతను సులభతరం చే స్తుంది. కార్యకలాపాలను సమర్థవంతంగా నిర్వహించడంలో సహకరిస్తుంది.

వ్యక్తిగత పఠనం, పరిశోధనా అవసరాలను తీరుస్తుంది. ఇప్పుడు ఏఐతో కూడిన గ్రంథాల యాలు ఉద్భవిస్తున్న వేళ ఒక కీలక ప్రశ్న తలెత్తుతోంది. ఇది జ్ఞానాన్ని అందరికీ చేరువ చేసే సాంకేతిక విప్లవమా? లేక గ్రంథాలయాల ఉనికిని క్షీణింపజేసే ప్రమాదకర జ్ఞాన విస్పోటనమా? 

గ్రంథాలయాల్లో ఏఐ సామర్థ్యం మంత్రముగ్ధులను చేస్తున్నది. అధునాతన భాష(లాంగ్వేజీ మోడల్)తో నడిచే వర్చువల్ గ్రంథపాలకుడు ఉదయించాడు. అత ను (రోబో) పాఠకులను విస్తృత సేకరణలద్వారా అసాధారణ ఖచ్చితత్వంతో మార్గని ర్దేశం చేస్తాడు. ఈ పరిణామం మన ఊహ కు కూడా అందదు. అలాంటి ఊహాతీత విషయాలతో ఏఐ వినియోగదారుల అభిరుచులను విశ్లేషిస్తుంది. అరుదైన గ్రంథా లను సిఫారసు చేస్తుంది.

సంక్లిష్ట రచనలను క్షణాల్లో సంగ్రహించ గలుగుతుంది. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ ఆల్బర్టా వంటి సంస్థ ల్లో, ఏఐతో -నడిచే వ్యవస్థలు ఆర్కైవ్‌లను మానవులకు సాధ్యం కాని సామర్థ్యంతో వర్గీకరిస్తున్నాయి కూడా. సంవత్సరాలు ప ట్టే బ్యాక్‌లాగ్‌లను గంటల్లో తగ్గిస్తున్నాయి. నిధులు తక్కువ ఉన్న గ్రంథాలయాలకు ఏఐ ఒక జీవనాధారం అని చెప్పుకోవాలి.

గ్రంథాలు వర్గీకరణ, సూచికలు రూపొందించటం, సాధారణ ప్రశ్నలకు తక్షణం స మాధానాలు ఇవ్వడం వంటి పనులను స్వయంచాలకం చేస్తూ, గ్రంథ పాలకులను సమాజ సేవలపై దష్టి పెట్టేలా చేస్తుంది. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో, భౌతిక గ్రంథాలయా లు తక్కువగా ఉన్నచోట, ఏఐ చాట్‌బాట్‌లు వ్యక్తిగతీకరించిన విద్యా వనరులను అందిస్తూ అక్షరాస్యత, అభ్యాసనా లోటు ను తగ్గిస్తాయి.

ఏఐ అనేది కేవలం ఒక పరికరం లేదా సాధారణ యంత్రం కాదు. ఇది మనిషికన్నా వేగంగా, ఖచ్చితంగా, స్వ యంగా (ఆలోచించి) నిర్ణయాలు తీసుకుంటుంది. ఇది అంతే వేగంగా ఆచరణలో పెట్టగలిగే వైజ్ఞానిక విప్లవం కూడా. గతంలో ఎన్నడూ లేనంత జ్ఞానంతో, సులభంగా, శోధనీయంగా, వ్యక్తిగతీకృతమైన సేవలు అందించే మరో మానవ అద్భుత సృష్టిగా దీనిని అభివర్ణించవచ్చు. అయితే ఏఐ రాక మన గ్రంథాలయాలకు ఒక నూతన ఆకర్షణ అనాలి.

గోప్యత తప్పనిసరి

గ్రంథాలయాలు కేవలం సమాచార భాండాగారాలు మాత్రమే కావు. అవి న మ్మకానికి ఆలవాలమైన స్థలాలు. జాగ్రత్త గా, సంశయం లేకుండా బాధ్యతతో కూడి న మనుషులతో నిర్వహణ వీటి ప్రత్యేకత. ఏఐకి తనకంటూ సామర్థ్యం ఉన్నప్పటికీ, ఈ విచక్షణ ఉంటుందా! అనే సందేహం కూడా సామాన్యులకు కలుగుతుంది. పక్షపాత డేటాసెట్‌లపై శిక్షణ పొందిన అల్గారి థమ్‌లు అనుకోకుండా కొన్ని కథనాలకు ప్రాధాన్యం ఇవ్వవచ్చు.

పాఠకులు కనుగొనే వాటిని వక్రీకరించే ప్రమాదమూ ఉం టుంది. 2023లో ఏఐ సిఫారసు చేసిన వ్యవస్థలపై జరిగిన అధ్యయనంలో, అవి తరచూ ప్రజాదరణ లేదా వాణిజ్యపరమై న కంటెంట్‌ను పెంచుతాయని తేలింది. అ ట్టడుగు స్వరాలను పక్కన పెడుతున్నాయ నీ కనుగొన్నారు. గ్రంథాలయంలో, ఇది వైవిధ్యమైన, విమర్శనాత్మక దృక్కోణాల నుంచి సూక్ష్మంగా కానీ,  ప్రమాదకరంగా దూరం చేయవచ్చు.

అంతేకాక ఏఐ డేటా సేకరణపై ఆధార పడటం గోప్యతా ఆందోళనలను లేవనెత్తుతుంది. గ్రంథాలయాలు సురక్షిత స్థలాలని పాఠకులు ఆశిస్తారు. నిఘా కేంద్రాలు కావు. ఏఐ వ్యవస్థలు సిఫారసులను మెరుగు పరచడానికి చదివే అలవాట్లను ట్రాక్ చేస్తే ఆ డేటాను ఎవరు నియంత్రిస్తారు? ఒక ఉల్లంఘన సున్నితమైన ఆసక్తులను బహిర్గతం చేయవచ్చు. స్వేచ్ఛాయుత శోధనను చల్లార్చవచ్చు.

పారదర్శకతకు పెద్దపీట

అంతేకాక ఏఐ వాడకం మానవ ఖర్చును తగ్గించే పొదుపు చర్య మాత్రమే కాకూడదు. గ్రంథపాలకులు అంటే కేవలం క్లర్క్‌లు కాదు. వారు విద్యావేత్తలు, సమాజ సేవకులు, సమాజ ఆధార స్తంభాలు. ఏఐపై అతిగా ఆధార పడటం, వారి పాత్రలను కేవలం యంత్రాల నిర్వహణకు తగ్గిం చే ప్రమాదం ఉంది. చిన్న పట్టణాల్లో, గ్రం థాలయాలు సామాజిక కేంద్రాలుగానూ ఉంటాయి.

ఇక్కడ ఈ మార్పు వ్యక్తిగత స్ప ర్శను క్షీణింపజేయవచ్చు. జాగ్రత్తగా అమ లు చేయకపోతే ఆటోమేషన్ పాఠకులను దూరం చేస్తుందని అమెరికన్ లైబ్రరీ అసోసియేషన్ హెచ్చరించింది. ఏఐ తప్పుగా వర్గీకరించిన గ్రంథం లేదా తప్పుగా అర్థం చేసుకున్న ప్రశ్నవల్ల పరిశోధకులను తప్పుదారి పట్టించవచ్చు. ఇలాంటి సంఘటన లు పునరావృతమైతే గ్రంథాలయంపై న మ్మకం దెబ్బతింటుంది.

ముందుకు వెళ్లే మార్గం సమతుల్యతను కోరుతుంది. ఏఐ శక్తివంతమైన సాధనం కావచ్చు. అది గ్రంథాలయాలను సమర్థవంతంగా నడిపే విధంగా సేవ చేయాలి. అంతేకానీ వాటిని పునర్నిర్వచించ కూడ దు. గ్రంథాలయాలు ఏఐని పారదర్శకం గా అవలంబించాలి. దాని ఉపయోగం గు రించి పాఠకులతో చర్చలు జరపాలి. ఏఐ ఫలితాలను రెగ్యులర్‌గా మూల్యాంకనం చె య్యాలి.

కఠినమైన ‘డేటా గోప్యతా ప్రోటోకాల్’లు వంటి రక్షణలు సమకూర్చు కోవా లి. గ్రంథపాలకులకు ఏఐతో కలిసి పని చేయడానికి శిక్షణ ఇవ్వాలి. స్టాన్‌ఫోర్డ్ యూనివర్సిటీలోని పైలట్ ప్రోగ్రామ్‌లు ఆశాజనకంగా ఉన్నాయి. మానవ నైపుణ్యాన్ని భర్తీ చేయకుండా దాన్ని మెరుగు పరచడానికి ఏఐని ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఏఐతో కూడిన గ్రంథాలయాలు అనూహ్యమైన సౌలభ్యం, సామర్థ్యం గల వినూత్న యుగాన్ని తీసుకురాగలవు. కానీ, ఈ విషయంలో మనం జాగ్రత్తగా అడుగులు వేయాలి. 

సాధికారత కోసం..

గ్రంథాలయాలు అంటే కేవలం భవనా లు కాదు. అవి విమర్శనాత్మక ఆలోచన, పౌర భాగస్వామ్యాన్ని పెంపొందించే ప్ర జాస్వామ్య ఆధార స్తంభాలు. వాటి ఆత్మను కోల్పోకుండా ఏఐని ఉపయోగించుకోవాలి. గ్రంథాలయాలు దాన్ని సాధి కారత కోసం సాధనంగా ఉపయోగించా లి. ఏఐ సామర్థ్యం ఎంతగా అభివద్ధి చెంది తే, అంతగా ఉద్యోగులకు సంస్థలో ఉద్వాసన తప్పదు.

ఇప్పుడు ఐటీ రంగం లో ల క్షలాది మంది సాంకేతిక నిపుణుల ఉద్యోగాలను కంపెనీ యాజమాన్యం  ఊడబెరికి ఇంటికి సాగనంపుతున్నారు. ఇక ముందు రోజుల్లో నిరుద్యోగ యువత భవిష్యత్తు అగమ్యగోచరంగానూ ఉండవచ్చు. అయి తే, అభివృద్ధిని ఆపటం ఎవరి తర మూ కాదు. నూతన ఉద్యోగ నైపుణ్యాలతో ప్రపంచం ముందుకు పోవటం తథ్యం.

వ్యాసకర్త సెల్: 9849328496